Żarna służą do ręcznego mielenia zboża na mąkę. Są złożone z dwóch kamiennych walców, leżących jeden na drugim, z których górny jest ruchomy względem dolnego. Oba kamienie są osadzone w kwadratowej, drewnianej skrzyni stojącej na czterech nóżkach. Obudowa żaren ma z przodu otwór, którym przemielone zboże wydostaje się na zewnątrz. Z tyłu do obudowy przymocowany jest pionowy stojak na kierownicę zbudowany z dwóch prostopadłych desek. Kierownica to drewniany uchwyt przytwierdzony do krawędzi górnego kamienia za pomocą metalowej obręczy. Kierownica służy do wprowadzania górnego kamienia, zwanego biegunem, w ruch obrotowy. Kamień dolny, nieruchomy to tzw. leżak.
Kamień górny ma na środku otwór zasypowy o średnicy 11 cm na ziarna zboża. Kamień spoczywa na metalowej sztabce zwanej paprzycą. Paprzyca jest osadzona na żelaznej osi przechodzącej przez otwór w dolnym kamieniu. Oś podparta jest drewnianą poprzeczką z boczną śrubą. Zmiana położenia poprzeczki powoduje podnoszenie lub opuszczanie górnego kamienia. Regulacja odstępu między kamieniami wpływa na grubość przemielonej mąki.
Produkcja mąki polega na przemiale oczyszczonego ziarna, czyli na jego mechanicznym rozdrobnieniu pomiędzy dwoma kamiennymi tarczami żaren. Przez otwór w górnym, ruchomym kamieniu wsypuje się ziarna zboża. Za pomocą kierownicy wprowadza się biegun żaren w ruch obrotowy. W ten sposób ziarna dostają się pomiędzy oba kamienie i ulegają przemiałowi.