W dokumentacji muzealnej poza wzmianką, że zabawka pochodzi z Austrii nie znajdziemy o niej żadnych innych informacji. Tropiąc jej proweniencję i szukając analogii, napotkamy kolejne niespodzianki i trudne do rozwikłania tajemnice. Wewnątrz znajduje się jajko-niespodzianka, wprawdzie bez elementów jadalnych, ale analogiczne do współcześnie popularnych Kinder eggs. Pojawiły się one na włoskim rynku z początkiem lat 70. XX wieku, a więc nasza zabawka swoją ideą znacznie je w czasie wyprzedziła. Sądząc po materiałach oraz technice wykonania można ją datować zarówno na koniec XIX wieku, jak i pierwszą połowę wieku XX.

Wspomniana już Austria może wskazywać, że zabawka powstała w którymś z warsztatów ośrodka drewnianego zabawkarstwa ludowego w lesistych okolicach Salzburga, ale też tylko to, że jej pierwotny właściciel stamtąd pochodził. Nie są znane analogiczne wyroby, ale sama budowa zabawki składającej się z coraz mniejszych elementów, wkładanych jeden w drugi, wskazywać może także na kierunek wschodni. Słynne rosyjskie matrioszki od końca XIX wieku produkowano w okolicach miasta Gorki, a także w ośrodku zabawkarskim wokół Zagorska (Siergiejewski Posad). Na ten kierunek wskazywać by też mógł samowar i to typowy, jak z Tuły, obecny w zestawie do herbaty. Co ciekawe, przypuszcza się, że początek matrioszkom dała zabawka przywieziona z Japonii, a tam w latach 50. XX w. produkowano drewniane miniaturowe zestawy do herbaty zamknięte w jabłku. A może wzór wywodzi się z osiemnastowiecznych, angielskich puszek na herbatę, niemal identycznych, drewnianych gruszek i jabłek? Z kolei bardzo podobne w formie miniaturowe naczyńka toczone z drewna powstawały na Ukrainie, w okolicach Lwowa.

Jak widać trudno jest jednoznacznie ustalić gdzie powstawały takie zabawki-niespodzianki, gdyż jest ona jedynym znanym (jak na razie) takim okazem. A może ktoś zna takie zabawki i mógłby nam coś podpowiedzieć?

Opiekun obiektu: Małgorzata Oleszkiewicz
(artykuł dostępny pod linkiem: https://etnomuzeum.eu/zbiory/-296)