Górna część świecznika, jednostronnie malowana na czerwono i żółto, przypomina tarczę z motywem krzyża w środku, z którego wychodzą esowate boczne ramiona zakończone metalowymi tulejkami, z nich zwisają frędzle tzw. „darmowisy”. Krawędź i płaskorzeźbiony przód świecznika zwraca uwagę symetrycznie umieszczonymi zdobieniami w postaci zielonych i białych guzów, prostokątów i roślin w kształcie czterolistnej koniczyny. Ponadto w prześwitach ramion u dołu znajdują się dwa żółte słońca, a u góry brązowa krata. Z kwadratowej podstawy wyprowadzony został trzon w kształcie piramidy schodkowej z ozdobnymi wcięciami, który wyżej przybiera formę fazowanego ośmiokąta oraz kuli z guzami. Malatura podstawy i trzonu w tonacji brązowej, rdzawoczerwonej, oliwkowozielonej i niebieskiej.

 

Świecznik wykonany został przez nieznanego snycerza w połowie XIX wieku. Prawdopodobnie wraz z drugim identycznym świecznikiem* stał w cerkwi greckokatolickiej przed ikonostasem, oświetlając ikony Chrystusa Pantokratora i Matki Boskiej Hodegetrii, umieszczone po obu stronach carskich wrót.

 

Obiekt ten pochodzi z Huculszczyzny – regionu położonego na Ukrainie, we Wschodnich Karpatach. Tereny te zamieszkuje grupa etnograficzna ruskich górali, którą od dawna wyróżnia silne poczucie odrębności wyrażające się w lokalnej gwarze, obrzędowości i stroju ludowym, a także odmiennych od sąsiadów wzorach budownictwa i sposobach gospodarowania. Dzięki tym cechom, w połowie XIX wieku góry tej części Galicji, przede wszystkim Gorgany i Czarnohora, znalazły się na szlaku podróżników i turystów. Wkrótce pojawili się tam także badacze, pisarze i artyści. Oskar Kolberg jako jeden z pierwszych etnografów pisał o Hucułach w tomie „Pokucie” (1882). W literaturze pięknej obraz folkloru i życia codziennego Hucułów pozostawił Stanisław Vincenz w powieściach z cyklu „Na wysokiej połoninie”. Z kolei artystami malarzami, których zafascynował huculski krajobraz i tamtejsi mieszkańcy, byli m.in. Teodor Axentowicz, Seweryn Obst, Kazimierz Sichulski i Fryderyk Pautch.

 

Świecznik został przekazany do kolekcji Muzeum w 1920 roku przez pochodzącą z Lwowa Helenę Dąbczańską (1863-1956), która większość życia spędziła na podróżowaniu po kraju i Europie, odwiedzając antykwariaty i kupując interesujące ją przedmioty do kolekcji. Zbierała dzieła sztuki i przedmioty rzemiosła artystycznego, książki i starodruki. W swoim mieszkaniu stworzyła prywatne muzeum. Na przełomie XIX i XX wieku obudziła się w niej pasja ludoznawcza i zaczęła kolekcjonować „huculiana”. Gdy powstało Muzeum Etnograficzne w Krakowie, zbiór liczący ponad czterysta eksponatów (ceramika, strój ludowy, biżuteria i sztuka sakralna) został przekazany przez nią w darze. Dzięki temu MEK posiada obecnie najcenniejszą w Polsce kolekcję związaną z tradycyjną kulturą ludową Huculszczyzny.

 

Opracował Grzegorz Graff. / https://etnomuzeum.eu/zbiory/trijcia-trojramienny-swiecznik-cerkiewny

 

* Pierwotnie darowany przez H. Dąbczańską Muzeum Narodowemu w Krakowie, w 1963 roku przekazany do MEK, zob. 28241/MEK.

 

Bibliografia:

Aleksandra Jacher-Tyszkowa, Zbiory Muzeum Etnograficznego w Krakowie, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, t. 2, 1967, s. 217.

Jan Janów, Słownik huculski, oprac. J. Rieger, Kraków 2001.

O Helenie Dąbczańskiej zob. Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, tom III, red. A. Spiss i Z. Szromba-Rysowa, Wrocław-Kraków 2010, s. 44-47.