Czarno-biała fotografia, pochodząca z ok. 1868-1870 roku, przyklejona na kartonik. Na awersie ukazana postać rabina Meiselsa siedzącego przy stoliku we wnętrzu atelierowym. Na rewersie druk reklamowy wskazujący na miejsce wykonania fotografii.
Fotografia pochodzi z albumu Izydora Kopernickiego (1825-1891), lekarza i antropologa. W swojej bogatej karierze naukowej prof. Kopernicki skierował w latach 70. XIX w. swoje zainteresowania w stronę antropologii fizycznej, publikując wraz z prof. Józefem Majerem w 1877 r. na łamach „Zbioru Wiadomości do Antropologii Krajowej” pracę pt. Charakterystyka fizyczna ludności galicyjskiej. Omówił w niej szczegółowo badania prowadzone nad Polakami, Rusinami i Żydami. Materiał ikonograficzny w postaci fotografii etnograficznej kompletował do celów naukowych prawdopodobnie dużo wcześniej, ale samo powstanie albumu, zatytułowanego: „Dr I. Kopernicki / Types et Costumes de la Pologne” datuje się na lata 1876-1886. Być może służył mu on przez pewien czas jako ilustracja do licznych wykładów i odczytów tak w kraju, jak i zagranicą. Do zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie album trafił najprawdopodobniej dzięki bliskiej współpracy Kopernickiego z przyszłym założycielem Muzeum, Sewerynem Udzielą, choćby w ramach działań Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności.
Dow Ber Meisels to postać niezwykła, która zapisała się w historii nie tylko jako wybitny rabin, ale także gorliwy patriota, oddany sprawie niepodległości Polski. Urodził się w 1798 r. w Szczekocinach, ale pierwszy okres życia spędził w Kamieńcu Podolskim pobierając nauki pod okiem ojca Izaaka, który pełnił tam funkcję rabina. Rodzina podkreślała swoje pochodzenie od wielkiego krakowskiego rabina Mojżesza Isserlesa, zwanego Remu. Również i Dow Ber Meisels osiedlił się wkrótce w Krakowie, żeniąc się z córką bogacza, Salomona Borensteina. W niedługim czasie dorobił się pokaźnego majątku, m. in. jako jeden z założycieli banku Meisels-Horowitz. W 1830 r. pokaźną część swych funduszy przekazał na broń dla walczących w powstaniu listopadowym. Od 1832 r. pełnił funkcję rabina na krakowskim Kazimierzu, angażując się równocześnie w politykę, tak lokalną, jak i ogólnokrajową. Odegrał znaczącą rolę podczas rewolucji krakowskiej 1846 r. deklarując wierność władzy narodowej i przyczyniając się do polsko-żydowskiego zbliżenia, którego owocem była odezwa dyktatora J. J. Tyssowskiego Do braci Izraelitów. Od tego roku zasiadał w Senacie Wolnego Miasta Krakowa, następnie w Radzie Miejskiej, a w 1848 r. został, jako pierwszy Żyd, wybrany posłem do parlamentu w Wiedniu. Osiem lat później, w r. 1856, Meisels został powołany na urząd rabina przez gminę warszawską. Tutaj, w Królestwie Polskim, rozwinął pracę społeczno-patriotyczną zyskując powszechny szacunek i autorytet, który umożliwił mu pełnienie roli reprezentanta polskiego żydostwa. Jako orędownik dialogu polsko-żydowskiego i braterskiej walki narodowowyzwoleńczej brał udział w manifestacjach roku 1861, m. in. w pogrzebie pięciu poległych czy pogrzebie arcybiskupa M. Fijałkowskiego. W ramach solidarności z duchowieństwem katolickim nakazał, wraz z rabinami Izaakiem Kramsztykiem i Markusem Jastrowem, zamknięcie synagog, za co został uwięziony w Cytadeli Warszawskiej. Po wybuchu powstania styczniowego został, jako obywatel austriacki, wydalony z Królestwa. Odtąd aż do śmierci jego działalność pozostawała pod ścisłym rosyjskim nadzorem. Prawdopodobnie z tego okresu, a zatem z ostatnich lat życia, pochodzi fotografia wykonana w Krakowie przez Rzewuskiego. Rabin Dow Ber Meisels zmarł w 1870 r. i został pochowany na cmentarzy przy ulicy Okopowej w Warszawie. Mimo iż władze carskie zakazały publikowania nekrologów, w pożegnaniu rabina wzięły udział tłumy, a wydarzenie to stało się kolejną okazją do demonstracji patriotycznej.
Portret rabina Meiselsa należy do 104 z 504 fotografii w Albumie Kopernickiego, przedstawiającej ludność żydowską. Obok jednej z najważniejszych postaci żydowskich tej epoki spotykamy zdjęcia drobnych handlarzy, żebraków, ale także elity intelektualnej i bogatych mieszczan. Podobizna rabina nie jest podpisana, co tłumaczy jej dotychczasowe pomijanie w literaturze przedmiotu. Trudno sobie jednak wyobrazić, aby postać Meiselsa była profesorowi nieznana, chociażby z uwagi na jego osobiste zaangażowanie w powstanie styczniowe. Jako antropologa interesowało go jednak w tym przypadku wyłącznie pochodzenie etniczne danej grupy i jej wewnętrzne zróżnicowanie. Wymowne w tym kontekście wydaje się także autorstwo fotografii, jest to bowiem jedyny w grupie zdjęć „żydowskich” przykład pochodzący z atelier Walerego Rzewuskiego, który specjalizował się w portretowaniu znanych i ważnych w kraju osobistości. Pozostała większość to prace z zakładów Szymona Balicera, Ignacego Kriegera czy Teodora Szaynoka.
Opracowała Kamila Wasilewska-Prędki. / https://etnomuzeum.eu/zbiory/fotografia-rabina-dow-ber-meiselsa
Bibliografia:
Majer Bałaban, Duchowieństwo żydowskie w okresie Powstania 1863 roku, [w:] „Głos Gminy Żydowskiej”, nr 1, Warszawa 1938, s. 4-7
Stefan Kieniewicz, Paweł Sikora, Izydor Kopernicki [w:] „Polski Słownik Biograficzny”, t. XIV, 3
Stefan Kieniewicz, Marian Tyrowicz, Dob Beer Meisels [w:] „Polski Słownik Biograficzny”, t. XX, 387-388
Grażyna Plutecka, Juliusz Garztecki, Fotografowie nietypowi, Kraków 1987, s. 201-224
Encyclopaedia Judaica. Second Edition, vol. 13, s. 790
Katarzyna Kudłacz, Marta Miskowiec, Katalog winiet krakowskich zakładów fotograficznych, Kraków 2008, s. 208
