Główna treść portalu

Instytucja: Muzeum Narodowe w Lublinie

Lublin

Pierwszym pomysłodawcą utworzenia instytucji muzealnej w Lublinie był wybitny polski etnograf i językoznawca – Hieronim Łopaciński (1860-1906). Z jego inicjatywy w 1901 roku zostały zorganizowane w Lublinie dwie wystawy, które stanowiły zaczątek przyszłego Muzeum Lubelskiego. Pierwsza z nich, mieszcząca się w gmachu podominikańskim, poświęcona była przedmiotom sztuki i starożytności.

Łopaciński był autorem zarówno programu, jak i katalogu tejże wystawy, ale to dzięki pomocy lubelskiej inteligencji oraz szczerych chęci zarówno osób prywatnych, jak i instytucji, doszło do zebrania aż 4000 eksponatów. Pochodziły one wielu różnych dziedzin kultury i sztuki – na wystawie można było oglądać ryciny, wyroby rzemiosła artystycznego, rzeźby, dokumenty (druki i rękopisy), a także wykopaliska archeologiczne, numizmaty, militaria czy mapy. Druga wystawa nosiła nazwę „rolniczo-przemysłowej”, ponieważ znalazł się na niej specjalnie wydzielony dział ludoznawczy, w którym prezentowano m.in. modele chat, stroje ludowe czy plastykę obrzędową.

Łopaciński pragnął, by przynajmniej część eksponatów zebranych na te dwie wystawy potraktować jako zalążek przyszłego muzeum o charakterze rolniczo-przemysłowym. Jego ideą było zachowanie pamięci o minionych czasach i przedmiotach. W tym celu, w 1905 roku utworzone zostało Lubelskie Towarzystwo Rolnicze. Mimo, że Łopaciński zmarł nagle niespełna rok później, znaleźli się kontynuatorzy jego wzniosłej myśli. Wiele Towarzystw Naukowych oraz poważanych osób działających naukowo w Lublinie przekazywało swe cenne zbiory, aż w końcu, w dniu 12 grudnia 1906 roku nastąpiło uroczyste otwarcie muzeum.

Od tamtej pory Muzeum Lubelskie wielokrotnie zmieniało swoją siedzibę i strukturę, poszerzało swe zbiory i działalność wystawienniczą. Obecnie zbiory Muzeum liczą ponad 175 tysięcy eksponatów, które pochodzą z wielu dziedzin kultury i sztuki – począwszy od archeologii, przez militaria, numizmaty, rzemiosło artystyczne, sztukę ludową, aż po malarstwo i sztukę współczesną. Jest to zatem muzeum wielodziałowe, które reprezentuje zarówno narodowe, jak i europejskie dziedzictwo, ze szczególnym uwzględnieniem regionalnej spuścizny kulturowej.

Siedziba główna Muzeum mieści się od roku 1954 na tzw. wzgórzu zamkowym, w zaadaptowanym na cele wystawiennicze XIX-wiecznym, neogotyckim gmachu dawnego więzienia (początkowo carskiego, później hitlerowskiego i komunistycznego) wzniesionego na ruinach Zamku Lubelskiego. O królewskiej przeszłości niezmiennie przypominają dwa najstarsze obiekty będące pod opieką Muzeum – romański donżon oraz gotycka Kaplica Trójcy Świętej z niezwykłymi freskami bizantyjsko-ruskimi z XV wieku.

Początki Zamku Lubelskiego sięgają już XII wieku. Istniejący wówczas na wzgórzu zamkowym drewniany gród był siedzibą kasztelana, a później starosty. Lublin w tym okresie wielokrotnie najeżdżały wrogie plemiona, m.in. Tatarów i Jadźwingów, dlatego w połowie XIII wieku na wzgórzu wzniesiono pierwszy murowany obiekt – wieżę obronno-mieszkalną, zwaną donżonem. Jest to najstarszy zabytek zachowany na terenie wzgórza zamkowego, zbudowany w stylu romańskim. Od XIV wieku, wieża pełniła funkcję więzienia, w którym przetrzymywano zarówno szlachtę, która zwlekała z zapłatą długów, jak i ciężkich przestępców, których dni były już policzone.

W XIV wieku ze względu na strategiczne położenie Lublina król Kazimierz Wielki postanowił wzmocnić obronność miasta i ufundował gotycki, murowany zamek otoczony murem obronnym. Jego częścią była Kaplica Trójcy Świętej – jeden z najcenniejszych zabytków średniowiecznej sztuki sakralnej, również zachowany do dziś. Jej wnętrza zostały ozdobione freskami bizantyjsko-ruskimi z fundacji Władysława Jagiełły w 1418 roku. Z tego względu jest to miejsce wyjątkowe, w którym stykają się dwa wielkie kręgi kulturowe: architektonicznie bowiem kaplica związana jest z późnośredniowiecznym stylem gotyckim, a poprzez malowidła – z kulturą wschodu i prawosławia.

W XV-XVI wieku Lublin był miastem o dużym znaczeniu politycznym i gospodarczym – Zamek Lubelski znajdował się wówczas na królewskim szlaku prowadzącym z Krakowa do Wilna, dlatego często zatrzymywali się w nim kolejni władcy, którzy nadawali miastu liczne prawa i przywileje, jak np. przywilej organizowania jarmarków, czy prawo składu. Tutaj także, pod opieką Jana Długosza wychowywali się synowie Kazimierza Jagiellończyka. Za czasów ostatnich Jagiellonów zamek został przebudowany w renesansową rezydencję na wzór Wawelu. W jego murach w 1569 roku doszło do podpisania jednego z najważniejszych aktów w historii Polski – unii polsko-litewskiej, zwanej unią lubelską.

Po przeniesieniu stolicy Polski z Krakowa do Warszawy w 1596 r. Zamek Lubelski stracił na znaczeniu i podupadł – nie było już potrzeby łożyć na jego utrzymanie i niezbędne remonty. W XVII wieku, w wyniku licznych wojen, m.in. ze Szwedami zamek został niemal całkowicie zniszczony – ocalała tylko wieża oraz kaplica. W latach 1824-26 na ruinach dawnego zamku rozpoczęto budowę neogotyckiego gmachu więzienia. Funkcjonowało ono przez 128 lat, aż do roku 1954 , kiedy więzienie ostatecznie zlikwidowano, a obiekt poddano gruntownemu remontowi. Od tego czasu mieści się tam główna siedziba Muzeum Lubelskiego. Ponadto, Muzeum posiada siedem oddziałów – cztery miejscowe i trzy zamiejscowe (w Kraśniku i Nałęczowie).

W chwili obecnej, oprócz odrębnych ekspozycji w Kaplicy Trójcy Świętej oraz donżonie, w Muzeum prezentowanych jest dziewięć wystaw stałych:
1. Śladami przeszłości. Najdawniejsze dzieje ziemi lubelskiej.
2. Monety i medale na ziemiach polskich X-XX w.
3. Uzbrojenie polskie i obce XIV-XX w.
4. Polskie malarstwo historyczne i batalistyczne.
5. Sztuka zdobnicza polska i obca.
6. Galeria malarstwa polskiego XVII-XIX w.
7. Galeria malarstwa obcego XVII-XIX w.
8. Sztuka ludowa regionu lubelskiego.
9. Galeria malarstwa cerkiewnego.

Dostępność

Muzeum Lubelskie jest w pełni dostępne dla osób z niepełnosprawnością ruchową. Na lewo od wejścia głównego gdzie jest wysoki próg, znajduje się oddzielne wejście z niewielkim podjazdem dla osób poruszających się na wózkach.
Na parterze znajduje się szatnia, kasa biletowa, sklepik muzealny oraz toaleta dla osób z niepełnosprawnością ruchową. Jest to jedyna toaleta udostępniona zwiedzającym w Muzeum, więc najlepiej skorzystać z niej przed zwiedzaniem.
Wystawy znajdują się na trzech kondygnacjach, pomiędzy którymi można poruszać się przy użyciu trzech wind zlokalizowanych w różnych miejscach w Muzeum.

Kaplica Trójcy Świętej
Aby dotrzeć do Kaplicy Trójcy Świętej trzeba wjechać windą z holu głównego na poziom 1, a następnie kierować się korytarzem przez wystawę Sztuki Ludowej Regionu Lubelskiego do samego końca, następnie skręcić do przedsionka przed kaplicą. Jest tam jeden niewielki stopień. Przy samym wejściu do Kaplicy jest kilka stopni, jednak obsługa Muzeum dysponuje pochylniami, które w każdym momencie mogą zostać nałożone na stopnie.

Donżon
Ze względu na ograniczenia konserwatorskie (brak windy) donżon jest niedostępny dla zwiedzających z niepełnosprawnością ruchową. Na taras widokowy zlokalizowany na szczycie wieży prowadzą wysokie i kręte schody, które uniemożliwiają osobom z niepełnosprawnością ruchową zwiedzanie.

Dostępność Muzeum dla osób z niepełnosprawnością wzroku

Osoby niewidome i niedowidzące mogą zwiedzać Muzeum z psem asystującym.
Muzeum dysponuje audiodeskrypcjami wybranych eksponatów oraz Kaplicy Trójcy Świętej, które można wypożyczyć na czas zwiedzania w kasie muzealnej zlokalizowanej na parterze.

Dział Edukacji prowadzi zajęcia dla osób z niepełnosprawnością wzroku z wykorzystaniem materiałów tyflograficznych, druków reliefowych oraz nagrań binauralnych. Na zajęcia lub oprowadzanie z audiodeskrypcją na żywo można umówić się pod numerem 81 537 96 15.

W obramowaniu przypominającym szeroką broszkę, jest rysunek przedstawiający zamek od frontu i pod nim napis Muzeum Lubelskie. Na obramowaniu broszki, nad rysunkiem zamku napis 1906.

Strona internetowa

https://www.muzeumlubelskie.pl/

Dojazd

Kontakt

Małgorzata Kozioł
Dział Edukacji

tel. 81 537 96 15
e-mail: edukacja@muzeumlubelskie.pl