Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze należy do najstarszych placówek muzealnych na terenie Ziemi Lubuskiej. Powstało w 1922 roku jako niemieckie Heimatmuseum w ówczesnym Grünbergu, dokumentując historię „małej ojczyzny”. Od 1945 roku funkcjonuje jako muzeum polskie, a jego artystyczno-historyczne zbiory liczą ponad 17 000 eksponatów, zarówno związanych z regionem, jak i o ponadregionalnym pochodzeniu. Znajdują się wśród nich wysokiej rangi jednostkowe zabytki, jak i cenne kolekcje.
Do najważniejszych zabytków należą m.in. prace: Olgi Boznańskiej, Tadeusza Makowskiego, Władysława Strzemińskiego, Leona Chwistka, Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wśród bogatego zbioru malarstwa czasów socrealizmu warto wymienić sztandarowy obraz Andrzeja Strumiłły „Nasza Ziemia”, prace tzw. „arsenałowców”: Marka Oberländera, Teresy Pągowskiej, Andrzeja Matuszewskiego, Franciszka Starowieyskiego, Józefa Stasińskiego oraz bogatą kolekcję Złotego Grona. Wśród zabytków sztuki dawnej warto wymienić śląską rzeźbę sakralną, przedmioty kultu prawosławnego, zbiór rzemiosła, w tym cenne zabytki zegarmistrzowskie. Osobną grupę tworzą artefakty związane z historią miasta – m.in. obiekty kartograficzne, zbiór fotografii i pocztówek o tematyce miejskiej oraz powstały w latach 1663-1665 rękopis „Extract protocolli…”, stanowiący dokumentację sądową z prowadzonych w tym okresie procesów przeciwko zielonogórskim „czarownicom”. Obiekty związane z tradycją zielonogórskiego winiarstwa i konsumpcją wina reprezentowane są m.in. przez tłocznie, prasy, młynki i wyciskarki, wyroby z cyny, naczynia z gliny i kamionki oraz kolekcję szkła śląskiego.
Część z tych zbiorów prezentowana jest na wystawach czasowych, część zaś można obejrzeć na następujących ekspozycjach stałych:
Muzeum Zielonej Góry. Ekspozycja prezentuje wielowiekową historię miasta. Najważniejszymi elementami wystawy są trzy makiety przedstawiające Zieloną Górę odpowiednio na przełomie XIV-XV wieku, w połowie XVIII wieku i w roku 2000. Przez całą wystawę biegnie linia chronologiczna z zaznaczonymi najważniejszymi wydarzeniami. Prezentowana jest także bogata ikonografia miasta, a ponadto dokumenty miejskie i cechowe, portrety, plakaty zarówno o charakterze kulturalnym, jak i politycznym oraz zabytki ukazujące wielonarodowy i wielokulturowy charakter miasta, m.in. obiekty związane z zielonogórską Polonią oraz mniejszością żydowską.
Galeria Śląskiej Sztuki Sakralnej. Wystawa prezentuje blisko 80 obiektów z zakresu rzeźby, malarstwa i rzemiosła, pochodzących z okresu od XIV do końca XVIII wieku. Są tu m.in. dwa ołtarze szafiaste z XV i XVI wieku oraz dzieła z warsztatu Mistrza ołtarza z Gościszowic, a ponadto XVII i XVIII-wieczne rzeźby. Obok dzieł rzeźbiarskich i malarskich na wystawie znalazły się także wyroby rzemiosła z XVII -wiecznym cyborium ołtarzowym oraz świecznikami, kielichem mszalnym z ampułkami czy misą chrzcielną.
Galeria Tadeusza Kuntzego. Wystawa poświęcona jednemu z najwybitniejszych XVIII-wiecznych malarzy – urodzonemu w Zielonej Górze Tadeuszowi Kuntze. Znajdują się tu kopie i reprodukcje jego prac, m.in. „Fortuny” i „Sztuki” oraz gwaszy, ukazujących koloryt i malowniczość Rzymu, a także obrazy o charakterze sakralnym.
Galeria Mariana Kruczka. Ekspozycja ukazuje jedną z najbogatszych w Polsce kolekcji prac krakowskiego artysty, który niepotrzebne przedmioty, odpady i złom przekształcił w obiekty artystyczne, nadając im nowe życie. Można tu zobaczyć ponad 100 rzeźb i reliefów, zaskakujących bogactwem skojarzeń i różnorodnością formy.
Muzeum Dawnych Tortur. Wystawa stała ukazuje obiekty i repliki narzędzi używanych m.in. podczas procesów o czary oraz egzekucji skazańców. Wrażenie grozy potęgują efekty dźwiękowe towarzyszące zwiedzającym – jęki skazańców, odczytywanie wyroków, brzęk łańcuchów, płacz kobiet. Ekspozycję wzbogacają grafiki wybitnego rysownika Roberta Jurgi. Do wyjątkowo cennych obiektów należy księga protokołów procesów przeciwko zielonogórskim czarownicom „Extract protocolli…” oraz kamienie hańbiące.
Muzeum Wina. Ta jedyna w Polsce stała ekspozycja poświęcona winiarstwu nawiązuje charakterem do autentycznej piwnicy winiarskiej. Jest tu prezentowana m.in. bogata kolekcja śląskiego szkła związanego z konsumpcją wina, ponadto różnego rodzaju prasy, narzędzia i urządzenia związane z winiarstwem oraz linia technologiczna produkcji wina, a także prace Jerzego Fedry ilustrujące anegdoty związane z winiarskimi tradycjami Zielonej Góry. Ważną część ekspozycji stanowią obiekty związane z historią wytwórni „Grempler & Co.” – najstarszej w Niemczech wytwórni wina musującego oraz jej następczyni – Lubuskiej Wytwórni Win.
Galeria Witraży Marii Powalisz-Bardońskiej. Można tu zobaczyć dwa wielkie witraże – „Winobranie” (największy w Polsce witraż w budowli niesakralnej) oraz „Panorama XVIII-wiecznej Zielonej Góry”, jak również kilka innych abstrakcyjnych, pochodzących ze znanej poznańskiej pracowni rodziny Powalisz, a wykonanych na specjalne zamówienie zielonogórskiego muzeum.
Sala Zegarowa. Na ekspozycji prezentowane są m.in. zegary: kieszonkowe, talerzowe, kominkowe, powozowe, szafkowe, jak i tzw. szwarcwaldy, powstałe od końca XVIII do początków XX wieku, zarówno śląskie, niemieckie, jak i francuskie.
Galeria piastowskich książąt Śląska Lubuskiego. Składają się na nią m.in. 24 portrety książąt piastowskich – władców ziem obejmujących obszar południowej części dzisiejszego województwa lubuskiego.
Ponadto do innych prezentacji stałych należą: Kajetan Sosnowski – „Wieża asymetryczna”, Winiarenka mieszczańska oraz Galeria dyrektorów zielonogórskiego Muzeum.
